Najczęstsze objawy boreliozy występujące u chorych

Borelioza, znana również jako choroba z Lyme, jest najczęściej występującą zoonozą, czyli chorobą odzwierzęcą, w Polsce. Jej przyczyną są krętki z rodzaju Borrelia burgdorferi sensu lato, obejmujące 18 różnych genogatunków, z których trzy — Borrelia burgdorferi sensu stricto, Borrelia afzelii oraz Borrelia garinii — stanowią zagrożenie dla ludzi. Choroba przenoszona jest głównie przez kleszcze, w tym zarówno dorosłe osobniki, jak i nimfy oraz larwy. Badania wskazują, że około 34% kleszczy w Polsce może być nosicielami krętków, co stanowi średnie i wysokie ryzyko zakażenia w różnych regionach kraju. Największe skupiska zakażonych kleszczy odnotowuje się w województwach podlaskim, warmińsko-mazurskim, lubelskim oraz opolskim, śląskim i małopolskim. Liczba przypadków boreliozy stale rośnie, a w ostatnich latach rejestrowanych jest nawet 20-22 tysięcy zachorowań rocznie, co stanowi pięciokrotny wzrost w porównaniu do dekady temu.

Objawy boreliozy

Objawy boreliozy mogą być bardzo zróżnicowane i zależą od stadium choroby oraz rodzaju genotypu bakterii Borrelia burgdorferi, który wywołał zakażenie. Najczęściej dotyczą skóry, układu ruchu, układu nerwowego oraz serca. Jednym z pierwszych i najbardziej charakterystycznych objawów jest tzw. rumień wędrujący — czerwony, powiększający się krąg wokół miejsca ugryzienia przez kleszcza, pojawiający się zazwyczaj w ciągu 3–30 dni po ugryzieniu. U części osób mogą wystąpić również objawy grypopodobne, takie jak gorączka, dreszcze, ból głowy, zmęczenie i bóle mięśni.

W późniejszych stadiach borelioza może powodować poważniejsze objawy, takie jak zapalenie stawów (najczęściej dotyczy to dużych stawów, np. kolan), zaburzenia neurologiczne (zapalenie opon mózgowych, porażenie nerwów twarzowych, neuropatie) oraz zapalenie mięśnia sercowego, które może prowadzić do problemów z rytmem serca. Symptomy mogą się rozwijać nawet po długim czasie od ugryzienia, co utrudnia ich bezpośrednie powiązanie z boreliozą.

Skórne objawy boreliozy

Skórne objawy boreliozy mogą mieć różnorodne formy, zależnie od stadium choroby i indywidualnej reakcji organizmu. Najbardziej rozpoznawalnym objawem jest rumień wędrujący (erythema migrans), który występuje w około 50% przypadków. Zmiana ta pojawia się zwykle po 1-3 tygodniach od ugryzienia przez kleszcza, choć może ujawnić się nawet po trzech miesiącach. Charakteryzuje się powiększającą się czerwoną plamą, często jaśniejszą w środku, co przypomina „tarcze strzelecką” lub „bull’s eye”. Rumień najczęściej umiejscawia się na kończynach i tułowiu u dorosłych, a u dzieci w okolicach głowy i szyi. Może osiągać średnicę kilkudziesięciu centymetrów i towarzyszą mu objawy takie jak ból, swędzenie, czy nadmierne ucieplenie skóry. Zmiana może samoistnie ustąpić po kilku tygodniach.

W niektórych przypadkach rumień przechodzi w fazę rozsianą, przybierając formę licznych, czerwonych wykwitów na skórze, co świadczy o rozprzestrzenieniu bakterii w organizmie. Ten objaw pojawia się częściej u dzieci i ustępuje samoistnie bez leczenia.

Kolejnym, rzadkim objawem skórnym boreliozy jest borrelial lymphoma (chłoniak limfocytowy), który występuje jako sinoczerwony guzek na płatku ucha, brodawce sutkowej lub mosznie. Objaw ten częściej dotyczy dzieci i może utrzymywać się przez wiele miesięcy.

Najpóźniejszym skórnym objawem boreliozy jest przewlekłe zanikowe zapalenie skóry, które rozwija się nawet po 10 latach od zakażenia. Zmiany skórne obejmują zaczerwienienia, obrzęk, zanikową, cienką skórę, przypominającą pergamin, oraz stwardnienia. Objawy te występują głównie u starszych osób, zwłaszcza kobiet, i towarzyszą im dolegliwości bólowe oraz zaburzenia czucia.

Objawy boreliozy ze strony układu ruchu

Objawy boreliozy dotyczące układu ruchu, zwłaszcza stawów, są jednymi z najczęstszych i mogą występować zarówno we wczesnej, jak i późnej fazie choroby. Zapalenie stawów często towarzyszy innym objawom grypopodobnym, a wędrujące bóle stawów mogą rozwinąć się już w ciągu kilku tygodni od zakażenia. W przypadku nieleczenia, ryzyko wystąpienia poważniejszych dolegliwości zwiększa się, co może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych.

Borelioza najczęściej atakuje niesymetrycznie duże stawy, takie jak kolana, barki, biodra czy łokcie. Rzadziej zajmuje drobne stawy, np. rąk, stóp lub stawów skroniowo-żuchwowych. Zainfekowany staw staje się bolesny, obrzęknięty, z ograniczoną ruchomością, a także z widocznym zaczerwienieniem i wzmożonym uciepleniem skóry. Choroba przebiega zazwyczaj z okresami zaostrzeń i remisji.

Stan zapalny może obejmować nie tylko sam staw, ale również struktury okołostawowe, takie jak ścięgna, pochewki ścięgniste, przyczepy mięśniowe, kaletki maziowe, a nawet kości. Nawracające zapalenia stawów, które rozwijają się najczęściej w ciągu dwóch lat od zakażenia, mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia stawu. Z czasem może dojść do zwężenia szpary stawowej, nadżerek w chrząstce, skostnienia przyczepów mięśniowych oraz rozwoju osteoporozy okołostawowej. Objawy te bywają często mylone z reumatoidalnym zapaleniem stawów, co utrudnia diagnostykę.

Objawy boreliozy ze strony układu nerwowego

Neuroborelioza to zaawansowana postać boreliozy, która dotyka ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy w wyniku rozprzestrzenienia się krętków Borrelia. Może pojawić się w różnym czasie od ugryzienia przez kleszcza i występować w dwóch formach: wczesnej rozsianej oraz późnej, z których każda charakteryzuje się różnymi objawami. Najgroźniejszym efektem neuroboreliozy jest zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego.

Faza wczesna rozsiana, która pojawia się w ciągu sześciu miesięcy od zakażenia, obejmuje triadę Bannwartha. Jest to zespół objawów, do których zalicza się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, neuropatię nerwów czaszkowych lub obwodowych oraz bolesne zapalenie korzeni nerwowych. Często dochodzi do porażenia nerwu twarzowego, co prowadzi do osłabienia mięśni twarzy, trudności z zaciskaniem powiek oraz zaburzeń smaku. Mogą również zostać uszkodzone inne nerwy czaszkowe, takie jak nerw przedsionkowo-ślimakowy (powodujący zaburzenia słuchu i równowagi), nerw wzrokowy (prowadzący do pogorszenia widzenia), a także nerwy odpowiedzialne za ruchy gałek ocznych, co powoduje podwójne widzenie. Gdy choroba atakuje nerwy obwodowe, pacjenci mogą doświadczać mrowienia, drętwienia, a nawet niedowładów, szczególnie w okolicy, gdzie doszło do ugryzienia przez kleszcza. Zapalenie korzeni nerwowych wiąże się z silnym, nocnym bólem w dotkniętych obszarach, natomiast zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych przebiega łagodniej, z objawami takimi jak ból głowy, gorączka, ból mięśni i stawów oraz mrowienie kończyn.

Faza późna neuroboreliozy objawia się obwodową polineuropatią, która prowadzi do parestezji, zaburzeń czucia, nadmiernej wrażliwości na bodźce bólowe oraz niedowładów. Mogą również wystąpić objawy przewlekłej encefalopatii, takie jak zaburzenia pamięci i koncentracji, stany depresyjne, nerwowość oraz ospałość. W zaawansowanych przypadkach objawy te mogą znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie pacjentów.

Neuroborelioza jest poważnym powikłaniem boreliozy, wymagającym wczesnego rozpoznania i leczenia, aby uniknąć trwałych uszkodzeń układu nerwowego.

Objawy boreliozy ze strony mięśnia sercowego

Zaburzenia sercowe w przebiegu boreliozy są dość rzadkim zjawiskiem, występującym u około 4% zakażonych, przy czym częściej dotyczy to mężczyzn. Objawy pojawiają się zazwyczaj po około 3 tygodniach od ukąszenia przez kleszcza, choć w niektórych przypadkach mogą wystąpić nawet po 7 miesiącach. Do charakterystycznych symptomów należą nagły i ostry początek choroby, problemy z przewodnictwem serca, takie jak bloki przedsionkowo-komorowe I i II stopnia, blok całkowity oraz blok odnóg pęczka Hisa, a także zaburzenia przewodnictwa wewnątrzkomorowego i migotanie przedsionków. W niektórych przypadkach może dojść do zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia. Jednym z poważniejszych powikłań boreliozy w jej formie sercowej jest rozwój kardiomiopatii zastoinowej.

Inne objawy boreliozy

Pacjenci często zgłaszają różnorodne symptomy, które nie pasują bezpośrednio do typowych kategorii objawów boreliozy, jednak są z nią związane. Jednym z najczęściej występujących jest chroniczne zmęczenie, które nie ustępuje po odpoczynku ani po dobrze przespanej nocy. Może ono prowadzić do rozwinięcia tzw. zespołu przewlekłego zmęczenia, charakteryzującego się długotrwałym, przekraczającym sześć miesięcy, uczuciem wyczerpania. Często towarzyszy mu nadmierna senność, problemy z koncentracją i pamięcią, uczucie spowolnienia oraz rozdrażnienie.

Kolejnym objawem, który może sugerować boreliozę, jest tzw. objaw Donty, czyli nagły, napadowy ból karku, który nie ma innej oczywistej przyczyny. Często występuje również nadwrażliwość na alkohol, a nawet jego niewielka ilość może wywoływać silne objawy upojenia. Dodatkowo spożycie alkoholu może nasilić inne objawy boreliozy. Pacjenci zgłaszają także wahania ciśnienia krwi oraz zmienność tętna. Nietypowo dla choroby zakaźnej, temperatura ciała może być obniżona, choć zdarzają się także stany podgorączkowe. Często obserwuje się również nadmierne wypadanie włosów.

Borelioza może wpływać na zmysły, co powoduje, że pacjenci często odwiedzają laryngologów i okulistów. Pojawiają się plamki i mroczki przed oczami, a widzenie staje się niewyraźne. Choroba może prowadzić do zapalenia spojówek, naczyniówki, rogówki czy tęczówki. W obrębie słuchu występują szumy, piski oraz uczucie ucisku, choć badania laryngologiczne i audiologiczne często nie wykazują żadnych odchyleń od normy.

Diagnostyka i leczenie objawów boreliozy

Borelioza to trudna do zdiagnozowania i leczenia choroba. Jest to proces bardzo złożony i wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Przebieg leczenia zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby oraz ówczesnego stanu zdrowia pacjenta cierpiącego na boreliozę. Niezwykle ważna jest szybka diagnostyka – w przypadku tej choroby przede wszystkim liczy się czas reakcji. Wczesna diagnostyka, szczególnie poprzez biorezonans komórkowy, umożliwia skuteczne rozpoczęcie leczenia. Metoda ta wykorzystuje zmienne pole magnetyczne, co pozwala na precyzyjne wykrycie obecności patogenów odpowiedzialnych za boreliozę.

Kluczowym elementem leczenia boreliozy jest wprowadzenie odpowiedniej diety, zwłaszcza w przypadku pacjentów cierpiących na alergie pokarmowe. Dieta przygotowana przez wykwalifikowanego dietetyka pomaga wyeliminować z jadłospisu składniki wywołujące reakcje alergiczne, co odciąża układ immunologiczny i pozwala organizmowi lepiej radzić sobie z chorobą. Indywidualnie dobrany plan żywieniowy wspiera proces regeneracji i zmniejsza ryzyko powikłań.

Sprawdź: Dietetyk Częstochowa

Nowoczesnym i skutecznym sposobem leczenia boreliozy jest terapia generatorem plazmowym. Urządzenie to, emitując różnorodne fale, niszczy struktury komórkowe patogenów odpowiedzialnych za rozwój choroby. Terapia jest bezinwazyjna i bezpieczna, a pacjenci często odczuwają poprawę już po kilku sesjach. Dzięki tej metodzie leczenie boreliozy jest bardziej precyzyjne i mniej obciążające dla organizmu.

W połączeniu z odpowiednią diagnostyką, dietą i innowacyjnymi metodami terapii, leczenie boreliozy staje się bardziej efektywne i pozwala na poprawę jakości życia pacjentów.